‘De discussie over een charter is belangrijker dan het charter zelf’
In een gemoedelijke sfeer is het Universiteitsforum gistermiddag in de Muziekzaal van Crea voor het eerst bijeengekomen. Gespreksthema was het zogenoemde charter, een soort universitair handvest, dat de UvA wellicht wil invoeren.
Hoe verhouden we ons als instelling tot onze studenten; welke plek geven we aan diversiteit & creativiteit; wat is de plek van de UvA in de stad en in de wereld; wat voor impact heeft kennis eigenlijk op ons en onze instelling; wat vinden we van macht en vrijheid binnen de instelling; hoe verhoudt zich het individuele belang tot het collectieve belang; en wat hebben economie en (on)gelijkheid met elkaar te maken?
Aan de hand van de acht bovenstaande thema’s werd in de Muziekzaal van Crea voor het eerst gediscussieerd door de leden van het Universiteitsforum, door technisch voorzitter Jan Rath nu al ‘de denkkamer van de UvA’ genoemd. De 66 leden van de UvA-gemeenschap, grotendeels door het lot aangewezen, komen drie maal per jaar bij elkaar om de UvA, haar koers en haar toekomst te doordenken.
Of zoals de Commissie Democratisering & Decentralisering, dat het idee van een forum (toen nog ‘Senaat-nieuwe stijl’) voorstelde, het vorig jaar verwoordde: de UvA ontbeert een plek waar zij in gesprek kan gaan met zichzelf. Die plek is er nu, zij het dat het Universiteitsforum een twee jaar durend experiment is, waar niet wordt gediscussieerd over staand beleid, maar wel over zaken die beleid kunnen worden. Tijdens deze eerste zitting was de mogelijke invoering van een charter de centrale paraplu waaronder acht thema’s hingen.
Gelijkwaardigheid
Lang niet alle leden waren aanwezig: veertien leden hadden afgezegd, een aantal was gewoon weggebleven, waardoor er aan acht tafels enige uren door veertig bestuurders, studenten, promovendi, docenten en hoogleraren in groepjes werd gediscussieerd over het charter. Vrijmoedig en vrijuit, zonder ruggespraak met wie dan ook. Rath: ‘Status is deze middag niet aan de orde, we praten met elkaar op voet van gelijkwaardigheid.’
Hoe internationaal de UvA ook is of wordt gevonden, aan de discussietafels werd vooral over Nederlandse thema’s gepraat, al had een enkeling een buitenlands accent. In twee rondes van elk ongeveer een academisch uur werd per groep over één (of meer) van de thema’s gesproken. In het derde uur deed elk groepje verslag van het discussieresultaat.
Rode universiteit
In hoeverre die term nog van toepassing is op de UvA bleef in het midden, maar aan één van de tafels wilde men dat in zo’n charter wordt benadrukt ‘dat we een rode universiteit zijn’. De UvA staat midden in de samenleving, maar bekijkt die samenleving met een kritisch oog, ook als het bijvoorbeeld gaat om samenwerkingswerkingspartners. ‘We moeten ons echt afvragen of we zouden willen samenwerken met een bedrijf als Shell,’ zeiden forumleden die aan de slag waren gegaan met het thema ‘kennis & impact’.
Anderen spraken over het thema ‘diversiteit & creativiteit’, maar vonden nadrukkelijk dat ook ‘inclusiviteit’ daar een integraal onderdeel van hoort te zijn en dat diversiteit ook niet alleen gaat over mensen, maar ook over zaken. ‘De UvA moet investeren in mono- én interdisciplinair onderzoek, in fundamenteel én toegepast onderzoek, in grote maar ook in kleine studies.’ Iets minder vrijblijvendheid is misschien geboden in dit opzicht. ‘We geloven niet dat de diversiteit zomaar vanzelf goed komt. We moeten er proactief mee aan de slag.’
Diversiteit betekent soms ook ingrijpen en steunen. ‘Bijvoorbeeld studenten uit achterstandsgroepen in het eerste jaar extra steun geven.’ Ook een meer impliciet gebrek aan diversiteit werd gesignaleerd. ‘In vergaderingen en werkgroepen presenteren de mannen vaak, terwijl van de vrouwen wordt verwacht dat ze notuleren.’
Competitie
De voortdurende concurrentie tussen universiteiten heeft tot een competitief universitair landschap geleid, maar er is ook een grote interne competitie ontstaan. En dat is jammer ‘want het belemmert de samenwerking en samenwerking leidt juist tot hogere onderwijs- en onderzoekskwaliteit,’ meenden verschillende leden, die overigens signaleerden dat de interne competitie ook – hoe ironisch – te maken heeft met de ingezette decentralisering van de UvA. ‘Niettemin moeten we samen de UvA zijn. Dat kan door co-creatie, verbinding en samenwerking.’
Harvard
‘Economie en (on)gelijkheid’ was ook een onderwerp waarover werd gepraat, maar aan een van de tafels wilde men daar nadrukkelijk de term ‘ethiek’ aan toevoegen. Moraal en ethiek zouden meer moeten worden verweven in het onderwijs. En vooral meer systematisch. ‘Nu is het zo dat het in de ene opleiding wel zit en in de andere opleiding niet.’ Als voorbeeld in dit opzicht zou Harvard University kunnen dienen. ‘In hun charter wordt gesproken van “Honesty and integrity in all dealings”. Dat zou ook iets voor de formulering van het UvA charter kunnen zijn.’
En wat vinden we eigenlijk van onze studenten? Waar zouden die aan moeten voldoen? Helder: nieuwsgierig, creatief, ambitieus op academisch én maatschappelijk gebied. ‘Maar het onderwijs dat we krijgen mag misschien soms wel een beetje praktischer, bijvoorbeeld door meer gastcolleges van mensen uit de praktijk,’ zei een van de student-leden.
Of het charter er komt is – ook na deze bijeenkomst – niet zeker. Sterker nog: nut en noodzaak ervan werden door een van de leden van het forum zelfs in twijfel getrokken. ‘Ruimte om kritisch na te denken moet er uiteraard zijn op een universiteit, maar hebben we daarvoor een charter nodig? De meeste universitaire charters zien er eender uit, dus hoe kan de UvA zich dan nog onderscheiden? De discussie over een charter is belangrijker dan het charter zelf.’
Omdat het Universiteitsforum niet een formeel medezeggenschapsorgaan is kan het geen besluiten ter stemming brengen of afdwingen. Er is alleen gedebatteerd en dat debat gaat – vermoedelijk online via een eigen platform – verder. Bij de volgende bijeenkomst van het forum wordt er weer een andere thema aangesneden.
De volgende bijeenkomst van het Universiteitsforum is op 24 mei.
Heb jij een mening over het forum of het charter en wil je die graag delen? Schrijf een opinieartikel!
