Op z'n Duits | De studiebeurs als medicijn
Als student had ik het eigenlijk nooit druk. Wel met afspraken enzo, maar niet met de studie. Aan cv-vulling deed ik niet, dat was voor strebers, van die mafkezen die de Verenigde Naties gingen naspelen. In vergelijking met studenten van nu was ik een yogaschool en zijn zij dat hele drukke kruispunt in Tokyo dat iedereen kent zonder er geweest te zijn.
Deze week kwam het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) met een vervelend bericht: de mentale druk op jongeren lijkt toe te nemen. Dat is een voorzichtige titel, die past bij een onderzoeksinstituut. De Volkskrant vertaalde het onderzoek naar de kop ‘Mentale druk op jongeren neemt gevaarlijke vormen aan’ want daar klikken net iets meer mensen op.
Verslaving en bijziendheid
Het RIVM baseert zich op twee signalen: studentenpsychologen geven aan dat ze niet alleen meer studenten zien, maar dat die ook nog eens met ernstigere klachten komen. Het tweede signaal is een peiling onder 400 studenten die heeft aangetoond dat ongeveer een op de vier weleens gebruik maakt van ADHD-medicatie zonder recept.
De oorzaak zoekt het RIVM in de versobering van de stufi, waardoor er meer naast de studie wordt gewerkt. Verder stelt het instituut dat sociale media nieuwe psychische klachten veroorzaken, zoals FOMO: Fear of Missing Out. Sowieso zijn sociale media slecht: het RIVM koppelt ze aan depressie, slaapproblemen en bijziendheid. Tot slot wordt er gesneerd naar games en virtual reality: gameverslaving ligt op de loer. Over VR schrijft het RIVM:
‘Over ongunstige gevolgen van virtual reality op de gezondheid is nog niet veel bekend. Maar het is mogelijk dat de vervanging van werkelijke door virtuele sociale contacten kan leiden tot meer eenzaamheid of nieuwe vraagstukken met betrekking tot seksualiteit.’
De argumentatie van het RIVM is extreem wankel. Dat de mentale druk toeneemt, dus dat er sprake is van een verandering ten aanzien van vroeger, kan alleen afgeleid worden uit de waarneming van de studentenpsychologen. Het is onduidelijk of het dan gaat om systematische registratie of een gevoel dat die psychologen hebben. Wat de ADHD-medicatie betreft: we weten niet hoe dat vroeger zat. In de jaren tachtig werd er onder jongeren rijkelijk speed gebruikt, maar we hebben geen cijfers die we met elkaar kunnen vergelijken.
Dan over de oorzaken: studenten werken inderdaad meer naast hun studie, maar het is de vraag of studiedruk zich ook vertaalt in mentale druk. Al vanaf het begin kregen sociale media de schuld van allerlei bestaande en niet-bestaande problemen, net zoals andere media dat kregen voordat Facebook en Instagram bestonden. Binnen de communicatiewetenschap wordt al decennia gezocht naar oorzakelijke verbanden (tussen tv en agressie, tussen muziek en depressie), maar die zijn nog nooit hard gemaakt. Ik durf de voorspelling wel aan dat dit ook zo blijft voor sociale media, games en VR.
Bezuinigingen
Speculaties, aannames en mogelijke-maar-niet-bewezen-effecten zijn geen goede raadgevers voor beleid. Het RIVM schrijft in haar conclusie over gevolgen voor de geestelijke gezondheidszorg. En hier wordt het contrast met de werkelijkheid schrijnend. De bezuinigingen op de GGZ van de afgelopen jaren hebben echte, grote gevolgen gehad. Het laatste dat we nodig hebben als maatschappij is dat het kleine beetje mankracht dat daar nog is zich bezig gaat houden met verzonnen ziektes als FOMO.
Studenten hebben het steeds drukker en we weten niet of ze daarbij meer mentale druk ervaren dan studenten uit de jaren tachtig of uit mijn tijd. Sowieso is de manier waarop we met problemen omgaan veranderd: we zijn veel meer zaken gaan psychologiseren, mede dankzij de opkomst van het neoliberalisme waarin de schuld voor maatschappelijk falen altijd bij het individu wordt gelegd.
We weten wel dat er net een zware crisis is geweest, waarbij het uitzicht op een baan beperkt was. We weten bovendien dat studenten nu veroordeeld worden tot zware schulden en we weten ook dat schulden psychische druk veroorzaken. De oplossingen daarvoor liggen niet op individueel, psychologisch vlak maar op macro-economisch en politiek vlak. Laten we beginnen met de meest voor de hand liggende in lijn van het verhaal van het RIVM: voer de studiebeurs opnieuw in.
