Op zoek naar een zeldzame pad in Limburg: ‘Dit is magisch’
In de Limburgse Meertensgroeve huist een van de zeldzaamste paddensoorten van Nederland: de geelbuikvuurpad. Elk jaar vertrekken zo’n vijftig biologiestudenten van de UvA naar Limburg om onderzoek te doen naar de biodiversiteit van het landschap met als een van de hoogtepunten de zoektocht naar deze bijzondere paddensoort en andere nachtdieren.
‘Ik wil deze avond even beginnen met stilte..., zonder gebed,’ lacht reptielen- en amfibieënexpert Edo Goverse wijzend met zijn vinger omhoog. Direct valt de kring van zo’n vijftig studenten die zich om hem heen heeft verzameld stil. ‘Oeh, oeh, oeh… Oeh, oeh, oeh,’ echoot een zacht maar melodieus geluid door de Meertensgroeve, een voormalig zand en grindwinningsgebied in Limburg. Vuurvliegjes beginnen langzaam te dansen over het bijzondere kalkrijke graslandschap met poeltjes en greppels, de ideale omgeving voor de maker van het geluid. Is het een uil? De roep van een hert? Of toch iets anders?
Na de zand- en grindwinning in de Meertensgroeve gebruikte een plaatselijke motorcrossvereniging het terrein. Dit zorgde voor kale landschappen en tijdelijke plassen, ideaal voor padden zoals de geelbuikvuurpad om zich voort te planten. Toen motorcrossen werd verboden, stortte de populatie geelbuikvuurpadden en vroedmeesterpadden in. Het terrein veranderde in grasland en bos, waardoor hun leefgebied langzaam verdween. Paarden en geiten werden ingezet om de begroeiing te beheersen, wat enigszins helpt, maar er wordt nog gezocht naar betere oplossingen om de paddenpopulatie te behouden.
Al dertig jaar reist de groep eerstejaarsbiologiestudenten samen met ecologen van het Instituut voor Biodiversiteit en Landschapsdynamica (IBED) van de UvA af naar Limburg om een week lang onderzoek te doen naar de planten en dieren die in het heuvellandschap voorkomen. Vast onderdeel van het weekprogramma is de avondexcursie met als ‘hoofdgast’ een van de zeldzaamste paddensoorten van Nederland: de geelbuikvuurpad.
Het uilachtige geluid is van deze paddensoort. ‘De soort komt enkel voor in het beekdalgebied van Zuid-Limburg,’ vertelt Goverse terwijl hij een groot boek met een paginagrote foto van de amfibie omhooghoudt. ‘Zoals jullie zien is de buik gifgeel met zwarte vlekken; hartstikke giftig dus. Je gaat er weliswaar niet aan dood, maar vermijd het aanraken van je ogen of wondjes mocht je er eentje oppakken, dat kan namelijk nog dagen flink irriteren,’ waarna Goverse een knipoog geeft naar een van zijn collega-docenten.
Terwijl de nacht valt, luisteren de studenten naar het verhaal van de ecoloog over de teloorgang en wederkomst van de pad in de groeve. Over enkele ogenblikken mogen de studenten zelf over het terrein struinen om op zoek te gaan naar de bijzondere paddensoort. Daarnaast zijn er andere diertjes om naar uit te kijken zoals de vroedmeesterpad, de hazelworm (pootloze hagedis) en diverse watersalamanders. ‘Ga lekker op zoek, zodra het pikkedonker is verzamelen we bovenaan de groeve om samen de dag af te sluiten en nachtvlinders en andere insecten te bekijken,’ eindigt Goverse zijn verhaal.
Met zaklampen waaieren de studenten in groepjes uit over de groeve. Maar niet iedereen neemt de opdracht even serieus. Het ene groepje gaat vastberaden op zoek naar padden en salamanders rondom de poeltjes, en een ander groepje druipt af, de heuvels in. ‘Kijk! Cannabis Sativa,’ grapt een van de studenten.
De zoektocht naar de geelbuikvuurpad verloopt niet voor alle studenten even gemakkelijk. ‘Wij hebben nog geen enkele pad te pakken gekregen, we horen ze wel maar zien ze niet,’ lacht een groepje studenten lichtelijk ongemakkelijk. ‘Wel hebben we een veldwespennest gevonden en kijken we naar van alles dat krioelt in het hoge gras,’ vertelt student Zina Lüschen (23). ‘Dit is toch echt andere koek dan plaatjes kijken in de collegezaal.’
Biologiestudent Bas Kuypers (19) heeft met zijn zaklamp meer succes: ‘Het zit hier helemaal vol van de padden. Als je eerst op het geluid af gaat, dan in het water tussen het riet kijkt, en vervolgens met je handen een beetje in het poeltje woelt, vind je ze vanzelf! Ik moet wel goed mijn handen wassen zo.’ Terwijl hij gepassioneerd vertelt over zijn zoekstrategie wordt hij onderbroken door de gestalte van een vos die in de verte door de bosjes schiet. ‘Dit is toch magisch, hier wordt mijn biologenhartje nou warm van.’
Ondertussen begint het steeds donkerder en kouder te worden. Vanuit de poeltjes stijgt een spookachtige mist op en uit alle hoeken van de Meertensgroeve duiken studenten op die hun zoektocht naar de geelbuikvuurpad staken en omhooglopen richting een felle lamp.
‘Jullie hebben het licht gevonden!’ lacht Goverse die opnieuw middelpunt is geworden van een kring studenten, met in het midden een gespannen laken. ‘Deze lampen zijn geen huis-tuin-en-keukenlampen,’ gaat Goverse verder. ‘Het zijn ouderwetse spiraallampen die extra UV uitstralen. Niet goed voor je ogen dus. Naast jullie trekt de lamp ook allerlei nachtvlinders en andere insecten aan. Wie weet, als jullie tot het einde blijven zien we misschien nog een pijlstaart, een vlinder zo groot als een kleine vleermuis.’
Tevergeefs, enkele studenten verlaten na uren de Meertensgroeve zonder zelf een geelbuikvuurpad of pijlstaart gevangen te hebben. Toch is er weinig te merken van hun teleurstelling: moe, koud en zachtjes kletsend lopen ze met hun hoofdlampen gedimt via het bospad terug naar de herberg, hun bed in.
