UvA stopt financiering Italiaanse opgraving voor archeologiestudenten

Het was een enigszins eigenaardige FredVlogDe FredVlog is een vlog van geesteswetenschappendecaan Fred Weerman die eens in de twee weken verschijnt. De vlog over Satricum is hier (op intranet) te bekijken. die decaan Fred Weerman van de Faculteit der Geesteswetenschappen vorige week rondstuurde. Weerman was op bezoek geweest bij de archeologische opgraving in Satricum, iets ten zuiden van Rome, waar hoogleraar pre-Romeinse culturen in centraal-Italië Marijke Gnade al meer dan dertig jaar met haar studenten de zomer doorbrengt en hen ter plekke de praktische kneepjes van de archeologie bijbrengt. Hoe enthousiast de vlog ook was, er werd geen melding gemaakt van de aanstaande opheffing van de opgraving, waar een driekoppige commissie van UvA en VU afgelopen zomer toe besloot.

Een protestbrief, eind juni ondertekend door meer dan zeventig studenten en oud-studenten van verschillende universiteiten en de Hogeschool Saxion, heeft vooralsnog niets uitgehaald. Volgens de ondertekenaars is Satricum ‘een speerpunt van de Amsterdamse archeologie, een instituut, een netwerk, een leerschool. Het einde van Satricum zou een zeer groot verlies betekenen.’ Extra wrang is dat de financiering van twee Griekse opgravingsprojecten wel wordt gecontinueerd, wat volgens de ondertekenaars ‘niet logisch aandoet’. Hoogleraar Gnade spreekt van ‘de amputatie van de Italië-lijn in onze opleiding’.

Foto: René Gerritsen (2017)

Marijke Gnade bij haar opgravingen

Publieksarcheologie

De archeologieopleiding van de UvA werkt samen met die van de VU in het samenwerkingsverband Acasa. Studenten van beide universiteiten leren graven in Satricum, evenals archeologiestudenten uit Leiden en Groningen en studenten van de praktische archeologie-opleiding aan de Saxion Hogeschool in Deventer. Jaarlijks komen tussen de tien en vijftien studenten naar Satricum. ‘Veel zijn het misschien niet, maar aan de Griekse opgravingen doen niet meer studenten mee,’ zegt Gnade. De opgraving in Satricum bestaat al zo’n dertig jaar. Al die jaren was Gnade moeder-overste van de opgraving.

Gnade en haar studenten vormen een belangrijk sociaal weefsel binnen de lokale gemeenschap van het dorp Le Ferriere, in de ten zuiden van Rome gelegen provincie Latina. Het dorp is grotendeels afhankelijk van de opgravingsactiviteiten van de Nederlandse archeologen. ‘De inbedding van het project binnen de lokale gemeenschap speelt een belangrijke rol in de field school,’ schrijven de archeologen. ‘Zo werken Italiaanse jongeren mee aan de opgraving, en is het museum in het dorp het resultaat van deze internationale samenwerking.’

(Lees verder onder de afbeelding)

Het project is volgens Gnade niet alleen uit oogpunt van onderwijs en onderzoek belangrijk, maar ook uit valorisatieoogpunt. ‘We zijn deze zomer bezig geweest met de opgraving van een fantastische Romeinse megavilla van tweeduizend vierkante meter. Daar komen bezoekers op af. Je kunt hier rondlopen met een 3d-bril, we ontwikkelen een app, we doen onderzoek met drones. Dit is niet een archaïsch project waar verder niemand iets aan heeft.’

25.000 euro

Waarom de field school moet verdwijnen is niet helemaal duidelijk. Het lijkt vooral een keuze te zijn voor andere Europese opgravingsregio’s. Een geldkwestie kan het moeilijk zijn, want om heel veel geld gaat het niet: de FGw draagt volgens Gnade jaarlijks 25.000 euro bij aan de opgraving in Satricum, een bedrag dat komt uit de pot met onderwijsgeld. Op de facultaire begroting staat voor onderwijs volgend jaar een bedrag van 43 miljoen euro.

Thomas Vaessens, directeur College of Humanities, wil er niet zo veel over kwijt. Hij zegt: ‘Binnen de opleiding is een keuze gemaakt voor de invulling van een vak voor de komende twee jaar. Los daarvan speelt de kwestie van het onderzoek voor de langere termijn, mede ook omdat Marijke Gnade over enkele jaren met emeritaat gaat.’ Decaan Fred Weerman wil zich er liever sowieso niet mee bemoeien. ‘De archeologen moeten hun eigen keuzes maken.’

Externe fondsen

Het opgravingsproject is volgens Gnade te redden als zij ‘andere inkomstenbronnen’ weet te vinden. ‘Dat moeten dan externe fondsen zijn voor onderzoek en publicatie. Binnen de faculteit kan ook worden gezocht naar onderzoeksgeld, maar voor studenten is het Satricum-project vanaf nu voorbij.’ Het hele project zal volgens Gnade ‘na mijn emeritaat in 2022 sowieso tot het verleden behoren’. Tenzij er dan toch weer geld beschikbaar zou zijn en/of de bijzondere leerstoel van Gnade wordt gecontinueerd. Daarover is geen zekerheid. ‘Als het allemaal niet lukt, kan ik het project altijd nog overdoen aan bijvoorbeeld Leiden. Ik ga met pensioen, maar ik houd niet op met graven. De eigenaar van het terrein heeft net voor 40.000 euro een nieuw magazijn voor ons gebouwd, dus ja: ook hij wil ons graag houden.’