Stikstofminister Christianne van der Wal: ‘De regio wordt structureel benadeeld’
Bij Room for Discussion sprak minister van Natuur en Stikstof Christianne van der Wal maandag over de uitkoop van boeren en de verhouding tussen stad en regio. ‘Ik zit niet in de politiek om de populariteitsprijs te winnen.’
Geen ronkende tractoren en boze boeren maandag bij aankomst van minister Christianne van der Wal op de Roeterseilandcampus. Hoe anders was dat een paar maanden geleden, toen de minister van Natuur en Stikstof op haar eigen erf een aantal teleurgestelde agrariërs aantrof, die haar een ontslagbrief overhandigden. ‘Denk je dat de wereld er dan mooier uitziet,’ vroeg Van der Wal, die met de boeren in gesprek ging en de brief gelaten aannam. ‘Er komt dan een andere minister die eenzelfde soort beleid zal voeren.’
Of ze desondanks aan opstappen dacht? Na het incident kwam het thuis wel even ter sprake, zei Van der Wal op het podium bij debatplatform Room for Discussion. Veertig mensen, voornamelijk studenten, luisteren aandachtig, als de minister haar woorden weegt. ‘Maar al snel hoorde ik vanuit huis: doorgaan. Niet buigen voor intimidatie.’
Ze begrijpt de frustratie wel bij de boeren, maar ‘zit niet in de politiek om de populariteitsprijs te winnen’. Van der Wal wil de problemen in de agrarische sector ‘met hoop en optimisme’ aanpakken. Het plan dat nu op tafel ligt is om 3.000 zogeheten ‘piekbelasters’ in de landbouw de mogelijkheid te geven zich vrijwillig uit te kopen, tegen een royale vergoeding van 120 procent van de marktwaarde. Lukt dat niet, dan start er, in de woorden van Van der Wal, ‘een nieuwe fase’.
Verplichte maatregelen behoren dan tot de mogelijkheden. Of het zover komt, weet Van der Wal niet: ‘Ik kan niet in een glazen bol kijken. Maar dat het een lastig vraagstuk is, is duidelijk.’
Natura 2000-gebieden
De problemen in de agrarische sector zijn nota bene door de overheid zelf gecreëerd, geeft Van der Wal aan. ‘De overheid richtte zich enkel op meer productie en landbouwkavels maximaal benutten.’ Met alle gevolgen van dien. De stikstofuitstoot nam toe – vooral via de ontlasting van koeien – en daalde neer in de omliggende Natura 2000-gebieden.
De biodiversiteit holde achteruit, constateerde de Raad van State, die zich op zijn beurt genoodzaakt zag de overheid op de vingers te tikken vanwege geschonden Europese milieuregels. Het gevolg? Nieuwe woningbouwprojecten konden geen vergunning meer krijgen, totdat er aantoonbaar minder stikstof wordt uitgestoten. En dat te midden van een huizencrisis.
Het is niet het enige falen van de overheid de afgelopen tijd, werpt Room for Discussion-interviewster Morwenna Heemstra op. In Groningen heerst er onrust vanwege schade na gasboringen, en de toeslagenaffaire leidde zelfs tot ‘ongekend onrecht’, illustreert ze. Is het deel van een groter probleem?
De minister van Natuur en Stikstof wil liever geen verstrekkende parallellen trekken met deze crises. Ze zouden te verschillend van aard zijn. ‘De stikstofcrisis is een crisis op zich,’ stelt Van der Wal. Maar dat er meer aandacht moet zijn voor de menselijke maat, is onmiskenbaar, vindt de minister. ‘Daarom spreken wij niet alleen over, maar ook mét de boeren.’
Stad-regio
Bovendien merkt ze dat de regio structureel benadeeld wordt. Van der Wal: ‘Stedelijke gebieden gebruiken heel veel data, terwijl datacenters in de regio staan. Talent komt uit de regio, en gaat naar de steden.’ De minister concludeert: ‘Steden vragen de regio heel veel, maar wat de regio ervoor terugkrijgt is wel heel weinig. We moeten die wederkerigheid terugbrengen.’
Dat zal ook belangrijk zijn in het stikstofdossier. Met de Provinciale Statenverkiezingen in aantocht mag minister Van der Wal met nieuw samengestelde provinciebesturen gaan samenwerken. Ze is ervan overtuigd dat ze er met een goed gesprek uit gaat komen.
Provincies hebben al aangetoond de stikstofplannen te willen doorvoeren, zegt de minister. ‘Ze willen het samen oppakken en de regie over de gebiedsprocessen. En als provincies het toch niet (meer) willen – bijvoorbeeld omdat BBB ergens heel groot wordt – dan doe ik het op rijksniveau. Maar dan zijn de boeren daar de dupe van.’
