‘Wilders begreep heel goed dat hij juist nú zichtbaar moest zijn’
De enorme overwinning van de PVV doet het land op zijn grondvesten schudden. Emeritus hoogleraar Nederlandse geschiedenis Remieg Aerts waarschuwde in Folia al eerder voor de kracht van de parlementaire ervaring van Geert Wilders. Maar hoe kijkt hij één dag na de verkiezingen aan tegen het verkiezingsresultaat?
Wat vindt u van de verkiezingsuitslag?
‘Dit is op zijn minst een problematische uitslag, die niet gaat opleveren waar de samenleving op zit te wachten: het oplossen van problemen. De rechtse partijen zullen waarschijnlijk wel proberen om een soort van samenwerking te construeren, maar ik verwacht niet dat dit zal lukken en áls het al lukt verwacht ik dat die samenwerking niet lang zal duren.’
Had u deze eclatante verkiezingsoverwinning van Wilders verwacht?
‘Niet in de mate waarin we dat nu zien. Ik denk dat niemand dit had verwacht, al is bekend dat het Nederlandse electoraat behoorlijk is opgeschoven naar rechts, een verschuiving die je ook in het buitenland ziet. Ook de opiniepeilers hadden dit niet zien aankomen. Al zag je wel dat Wilders de laatste dagen opeens snel omhoog schoot, het blijft heel wonderlijk dat een partij zonder leden, zonder partijdemocratie en met een “gratis bier-programma” zonder financiële dekking zoveel stemmen kan vergaren.’
Een paar weken geleden waarschuwde u in Folia voor Wilders als meest ervaren politicus in de strijd. Heeft zijn ruime ervaring hem ook de overwinning gebracht?
‘Strategisch zeker, hij begreep heel goed dat hij juist in deze campagne zichtbaar moest zijn en regeerwaardig moest overkomen, en kon het thema migratie weer op de voorgrond brengen, in plaats van abstracte zaken als bestuurscultuur en bestaanszekerheid. Grote dossiers als het woningtekort en kosten van de zorg konden allemaal op het conto van “migratie” worden geschoven.’
Hebben andere partijen campagnefouten gemaakt waardoor deze uitslag kon ontstaan?
‘Dat denk ik wel ja. Ten eerste natuurlijk de VVD, die feitelijk twee keer geblunderd heeft. Eerst doordat Rutte het zittende kabinet opblies over een kwestie die helemaal niet het wezenlijke probleem voor de coalitie was. Daarna doordat de nieuwe partijleider Yeşilgöz de suggestie van salonfähigkeit creëerde rond de PVV. Veel kiezers van de PVV waren eigenlijk al lang afgehaakt omdat steeds bleek dat de partij toch buitenspel bleef in de formatie, totdat Yeşilgöz de deur open zette.’
‘GroenLinksPvdA heeft ook steken laten vallen. Die linkse samenwerking had geen dragend en inspirerend verhaal. Jammer voor links, dat vooral een zuur verhaal moest vertellen over allerlei dingen die in de toekomst niet meer kunnen en mogen en veel mensen hebben daar geen behoefte aan. Vergeet niet: Nederland is een welvarend land en mensen hebben geen zin om een stapje terug te zetten als dat van hen wordt gevraagd. De tragiek blijft bovendien dat de linkse partijen op elkaar parasiteren: het totale linkse electoraat groeit al jaren niet meer, wie je ook in stelling brengt. Ook iemand als Jesse Klaver heeft qua wervingskracht zijn beste tijd gehad. En kijk naar de SP. Die verliest ook alleen maar.’
Hoe gaat de formatie verlopen?
‘Heel moeizaam, al was het maar omdat met name NSC, PVV en VVD erg ver uit elkaar liggen op veel dossiers, zeker ook op migratiegebied. Bij de NSC gaat het vooral om beperking van internationale studenten en expats, de PVV heeft het over beperking van de asielzoekers en de VVD kan zich niet veroorloven geen migranten binnen te laten, want dan staat het bedrijfsleven direct op de stoep, want die hebben juist mensen nodig. Wilders kan wel zeggen dat hij zich compromisbereid op zal stellen, maar in onderhandelingen heeft hij geen wisselgeld in de aanbieding, want hij heeft nauwelijks een realistisch programma.’
Omtzigt liet al doorschemeren dat hij wellicht compromisbereid is.
‘Als ik kijk naar het personeelsbestand van NSC dan denk ik dat een groot deel van de NSC intern voor problemen gaat zorgen bij een coalitie met de PVV, want dat willen ze niet. Dat kan dan zomaar tot een scheiding binnen de NSC leiden, zoals eerder bij het CDA. De enige die direct met de PVV wil samenwerken is BBB, overigens wel een belangrijke partij vanwege de zestien zetels in de Eerste Kamer.’
U schildert een pessimistisch verhaal.
‘Op dit moment zie ik het inderdaad somber in. De huidige politiek beschikt over onvoldoende probleemoplossend vermogen. Als gevolg daarvan is en blijft er voorlopig weinig vertrouwen in het politieke systeem en verwacht ik dat we volgend jaar weer naar de stembus moeten. In de tussentijd blijven allerlei problemen onopgelost, is de frustratie volgend jaar nog groter en kunnen we onder invloed van de sociale media binnenkort vast wel weer een volgende “verlosser” verwachten.’
Geen lichtpuntjes?
‘Misschien zou je kunnen zeggen dat zo’n verkiezingsuitslag als voordeel heeft dat het ontnuchterend en verhelderend werkt voor iedereen nu duidelijk is hoe de verhoudingen liggen.’
