De belastingbetaler als deus ex machina

Verder laat Han zien hoe weinig hij begrijpt van de institutionele inrichting van Nederland. Hij denkt bijvoorbeeld dat de minister gekozen is. Dat is ze niet, noch elke andere minister, inclusief de premier. In Nederland kiezen we alleen parlementariërs, verder niemand. Daar zit in feite ook een democratisch tekort, dat in de wereld van Han echter wordt gedicht door 'de belastingbetaler' als deus ex machina in te roepen ter bevestiging van de ideeën die Han heeft. Zoals elke Rechtsmensch heeft Han namelijk een direct lijntje met alle belastingbetalers van Nederland. Als we echter niet precies weten wat die belastingbetalers echt vinden – bijvoorbeeld de belastingbetalende academische gemeenschap van de UvA – dan komt dat doordat het systeem niet is ingericht op inspraak en autonomie. Precies om deze reden willen de actiegroepen een democratische universiteit – dan zijn we namelijk niet meer afhankelijk van uiteenlopende hypotheses over de wil van de 'belastingbetaler', maar kunnen we met enige zekerheid zeggen hoe de mensen die het écht aangaat, docenten en studenten, willen dat de universiteit eruit ziet. Daarom wordt er geprotesteerd, en daarom moeten we naar een democratische universiteit.

De Raad van Toezicht ís het probleem

Tot slot: de RvT, door Han aangeroepen als beschermheer en laatste hoop voor de status quo, vormt hier een wezenlijk probleem. Ten eerste: de ­níét-verkozen minister stelt deze mensen aan, met een flinterdun democratisch mandaat. Ten tweede: deze mensen (overigens bijna uitsluitend witte mannen van middelbare leeftijd) worden gerekruteerd uit een old boys network dat al decennialang hoge overheids- en bedrijfsfuncties onder elkaar verdeelt in wat zo veelzeggend de 'banencarroussel' wordt genoemd. Ten derde: de RvT is ingesteld met dezelfde wetswijziging die een drastische inperking van de rechten van de medezeggenschap realiseerde. Ten vierde: deze verschuiving van de verantwoordelijkheid naar een fundamenteel ondemocratisch instituut als de RvT heeft het vermogen van de academische gemeenschap om het bestuur te controleren drastisch ondermijnd.

In al die jaren van vastgoedperikelen heeft de RvT geen kik gegeven, terwijl de COR steeds negatief geadviseerd had maar niet over de macht beschikte het CvB een halt toe te roepen. Atzo Nicolaï, voorzitter van de RvT, die oudgediende is van de VVD, is directeur van chemiebedrijf DSM, waar Louise Gunning, lid van de PvdA, voorzitter van de raad van commissarissen was. Dit is tekenend voor de vervlechting van publiek en privé, politiek en bedrijfsleven, en van CvB en RvT, en het vormt de achtergrond van de machtsverhoudingen op de universiteit. Het toont bovendien nadrukkelijk aan dat de universiteit zich wel móét manifesteren als democratisch instituut, als we af willen van dit netwerk van bovenbazen dat beleid en bestuur van onze universiteit in obscure achterkamertjes vormgeeft en aan ons oplegt.

Tegen Han wil ik daarom zeggen: je haalt problemen en oplossingen door elkaar. Wat Han eigenlijk zegt is: de huidige roep om democratie is nog niet geïmplementeerd via de wet, kan daarom onmogelijk democratisch zijn en dus moeten we de implementatie daarvan met alle macht tegenhouden. Ik hoop dat het aankomend proces rondom de benoemingsprocedure zich op een meer inhoudelijk niveau zal voltrekken. De RvT blokkeert momenteel echter de terechte pogingen van de medezeggenschap om meer inspraak te verkrijgen voor de academische gemeenschap bij het benoemen van nieuwe bestuursleden in afwachting van de conclusies van de commissie voor democratisering. Tegen de RvT zeg ik daarom: treed uit de obscuriteit, leg verantwoording af aan de academische gemeenschap, en stop met het verhinderen van de democratische beweging!

Jarmo Berkhout is actief bij Humanities Rally.