Hoge opkomst verwacht bij Alternatieve Jaaropening: ‘Onverstandig om zo extreem te bezuinigen’
Op het Domplein in Utrecht zal komende maandag de Alternatieve Opening van het Academisch jaar plaatsvinden, een protestactie tegen de bezuinigingen aan de universiteiten. Het zal zeker niet de laatste actie zijn dit jaar, kondigt UvA-hoogleraar en mede-organistaor Rens Bod aan.
Aanstaande maandag zal een deel van de UvA-onderzoekers en -studenten het collegejaar niet beginnen in de Aula (Oude Lutherse Kerk), maar in Utrecht. De Alternatieve Opening, ook wel de Ware Opening genoemd, op het Domplein bestaat al enkele jaren maar zal dit jaar groter zijn, vanwege de enorme bezuinigingen die zijn aangekondigd voor het hoger onderwijs: meer dan 1 miljard per jaar. Dat is 15 procent van het totale budget voor het hoger onderwijs en komt neer op het afschaffen van een universiteit ter grootte van Amsterdam.
Boos en bezorgd
‘Medewerkers en studenten zijn nu bozer en bezorgder dan voorgaande jaren,’ vertelt UvA-hoogleraar Rens Bod en initiatiefnemer van WOinActie die de Alternatieve opening van het academisch jaar sinds 2019 mede organiseert. ‘Bezuinigingen op deze schaal betekenen dat er enorme gaten zullen vallen in opleidingen en onderzoek. Er zullen minder vakken aangeboden worden en er zal minder onderzoek gedaan worden, waardoor de kenniseconomie zal haperen.’
Al sinds de jaren 80 ziet Rens Bod elk jaar opnieuw bezuinigingen op de universiteiten terwijl de werkdruk toeneemt. Dat resulteerde in 2017 in de actiegroep WOinActie. De eerste manifestatie op het Malieveld trok tweeduizend demonstranten. In 2019 volgde de Alternatieve Opening van het academisch jaar, die inmiddels een traditie is.
De acties van WOinActie waren niet zonder succes. Het leidde tot het rapport van consultants PricewaterhouseCoopers (PwC) dat concludeerde dat het hoger onderwijs inderdaad anderhalf miljard tekortkwam om een gezonde balans tussen onderwijs en onderzoek te houden. Daarop volgden er flinke investeringen in de vorm van de sectorplannen, het Fonds voor Wetenschap en Onderzoek en het Nationaal Groeifonds.
Met het nieuwe hoofdlijnenakkoord zijn die investeringen nu weer teruggedraaid. De 1200 vaste contracten voor universitair docenten die met de sectorplannen bekostigd werden staan onder druk, de laatste twee rondes van het Nationaal Groeifonds worden geschrapt en er gaat een flinke hap uit de jaarlijkse bijdrage uit het Fonds voor Wetenschap en Onderzoek.
Om die reden zijn er dit jaar flink meer partijen betrokken. Naast de vaste groep van vakbonden – FNV, AOb, CNV, Vawo en LSVb – doen dit jaar ook kleinere verenigingen mee zoals de verenigingen voor universitair docenten, postdocs en promovendi. Ook studenten sluiten zich aan om gezamenlijk te protesteren tegen de langstudeerboete.
Tijdens de opening zullen verschillende partijen het woord nemen, waaronder Caspar van den Berg, de voorzitter van de UNL (Universiteiten van Nederland) en Rens Bod zelf namens WOinActie. Peter Paul Verbeek, rector magnificus van de UvA, liet weten dat hij zou proberen aanwezig te zijn. Later die middag reist hij dan door naar de opening van het academisch jaar aan de UvA.
De actiegroep wil komende maandag vooral laten zien dat de universiteiten niet alleen het kabinet nodig hebben, maar dat het kabinet ook de universiteiten nodig heeft. Bod: ‘Als je kijkt naar Italië, Hongarije en tot voor kort ook Polen, dan krijg je de indruk dat radicaal-rechtse regeringen een lastige relatie hebben met universiteiten. Terwijl wij juist de toekomstige leraren, artsen en rechters opleiden. Elke euro die je steekt in wetenschappelijk onderzoek, krijg je 4 tot 7 keer terug. Het is in het huidige tijdsgewricht echt heel onverstandig om daar zo extreem op te bezuinigen.’
Prinsjesdag
Bod verkeert niet in de illusie dat de actie al vóór Prinsjesdag wat op zal leveren. Van het ministerie van OCW kreeg hij al te horen dat er bijna niets valt te veranderen aan de financiële paragrafen van het hoofdlijnenakkoord.
Maar te laat is het ook nog niet. Bod: ‘De Alternatieve Opening is zeker niet de enige actie van WOinActie die dit jaar plaats zal vinden. Maar je moet demonstraties langzaam opbouwen, samen met de vakbonden. In Nederland zijn we vaak pas bereid te protesteren als het vuur aan de schenen ligt. En zover is het nog niet: de eerste bezuinigingsronde gaat in vanaf 2025. Pas in 2026 vallen de grote klappen.’
Schotse bezuinigingen
Ook put Bod hoop uit een voorval op de Schotse universiteit St Andrews. Daar besloten medewerkers en bestuurders om gezamenlijk te staken tegen de geplande bezuinigingen van de Schotse regering. De andere Schotse universiteiten sloten zich daarbij aan. Al aan het begin van het collegejaar kondigden de universiteiten aan in de laatste twee weken van het academisch jaar te staken, zodat geen enkele student zou kunnen afstuderen. ‘De spanning liep door het hele jaar op en op het laatste moment is de regering toch overstag gegaan. Wat we daarvan leren? Het laat zien dat een goed geplande, disruptieve staking helpt. Maar alleen als we gezamenlijk optrekken – medewerkers, studenten én de bestuurders.’
De Alternatieve Opening is dus pas het begin van een mogelijk roerig academisch jaar. Aan het einde van de bijeenkomst op het Domplein zal ook de vervolgactie worden aangekondigd. Veel wil Bod daar nog niet over kwijt. ‘Maar de vervolgactie zal een stuk zwaarder zijn dan de Alternatieve Opening.’
De Alternatieve Opening van het Academisch Jaar is op 2 september 2024 tussen 11:00 – 13.00 uur op het Domplein in Utrecht.
