In deze sportschool voor mentale activiteiten reinig je de geest
Ademen, een klankschaalsessie en een ijsbad: in de ‘mentale wasstraat’, een idee van UvA-hoogleraar Levi Van Dam, werken jongvolwassenen aan hun psychische gezondheid. ‘Dit is jezelf vrijwillig in een stressvolle situatie brengen en proberen rustig te blijven.’
De entree is grandioos. Via een woud van flikkerende lichtinstallaties komen de 120 deelnemers in een haast kathedraalachtige ruimte terecht. Talloze kaarsen en pijlers, waar lichtinstallaties aan gemonteerd zijn, schijnen hun licht op de aanwezigen, wat zorgt voor een verbluffende ambiance. Daartussen liggen tientallen matjes met elk een deken en flesje water, waar de deelnemers – met name jongvolwassenen – mogen plaatsnemen.
In dit audiovisuele ervaringscentrum (Amaze, in het Westelijk Havengebied) vindt vrijdagochtend de tweede pilot-versie van ‘de mentale wasstraat’ plaats. Een concept dat zich nog het best laat omschrijven als een soort pop-up sportschool. Alleen dan niet voor fysieke, maar mentale activiteiten. Op het programma dus geen full body work out, maar een ademhalings- en klankschaalsessie, gevolgd door een heuse ijsbad-ervaring – allemaal onder begeleiding van specialisten en in aanwezigheid van medische assistentie.
Het idee is ontsproten uit het brein van Levi van Dam, een orthopedagoog die dezelfde middag nog bijzonder hoogleraar Veerkrachtig Opgroeien aan de UvA wordt na een oratie over de slepende mentale gezondheidscrisis onder jongeren. Circa dertig procent van de jeugd kampt met mentale problemen, constateert hij. Dat is hoog, maar is qua hoeveelheid de afgelopen jaren niet zozeer toegenomen. Want ondanks bijvoorbeeld corona(maatregelen) is dit percentage al decennia stabiel, toont Van Dam, jongeren zijn alleen beter geworden in het benoemen van hun mentale problemen.
Emoties komen vrij
Neemt niet weg dat de kersverse professor voor een andere behandelmethode pleit. Te vaak wordt deze mentale gezondheidscrisis nog enkel en alleen therapeutisch benaderd, vindt hij. Een idee van eerst wachten tot een patiënt psychologische hulp krijgt (wat door wachtrijen bovendien vaak lang duurt), en daarna komt het allemaal wel goed met diegene. ‘Terwijl je daarvóór ook al het nodige kunt doen om aan je mentale gezondheid te werken,’ zegt Van Dam.
Letten op je ademhaling bijvoorbeeld. Door afwisselend diep en langzaam te ademen, dan weer wat oppervlakkiger en korter, kun je in een soort trance geraken, waardoor emoties vrijkomen. Het is hoorbaar in de zaal van Amaze: her en der ontglipt er een snikje bij de deelnemers. Ook de geluidsvibraties tijdens de klankschaalsessie zouden kunnen helpen bij het genezen van mentale aandoeningen. Met een bong en een Shruti box gaan zogeheten sound healers door de zaal, waarna er afrondend collectief gezongen wordt: ‘This little light of mine, I’m gonna make it shine… make it shineee, make it shineee!’
‘Het is een experience,’ zegt Van Dam, die de mentale wasstraat samen met Wouter Tavechhio ontwikkelde en maandelijks hoopt te kunnen gaan organiseren. ‘We wilden iets creëren waar je met vrienden naartoe kunt gaan, omdat het leuk en spannend is. Als deel van je vrijetijdsbeleving dus, niet omdat het bijvoorbeeld moet voor werk of studie.’
Altijd maar sjezen
Tavechhio is de oprichter van Defqon.1 – het hardstyle-festival waar de eerste pilot-versie van de mentale wasstraat afgelopen zomer plaatsvond - en sprak vrijdagochtend op het podium voor de deelnemers. Een schot in de roos, want als geen ander kan hij levendig vertellen over zijn weg naar spiritualiteit. Over hoe hij altijd maar bezig was met sjezen en met wat anderen van hem vonden. En hoe dat voor hem leek te werken, tot hij thuis kwam en zich – hij bouwt een stilte in – ‘helemaal kut’ voelde.
Tekst gaat door onder de afbeelding
Hij besloot naar India te gaan, voor een stilteretraite. Twee weken lang, stil zijn – alleen met zichzelf. ‘Ik werd helemaal gek,’ vertelt hij. ‘Zei tegen de mensen daar continu dat ik wegging.’ Tot hij doorkreeg, dat het zijn eigen hoofd was die telkens op hol sloeg. Hij maakte de twee weken vol en heeft inmiddels de rust in zichzelf teruggevonden, onder meer door dankbaarheidsoefeningen en dagelijks koud douchen.
Dat laatste is wat de deelnemers aan de mentale wasstraat nog te wachten staat deze enerverende ochtend, maar dan in een veel intensere vorm. De absolute climax. Ademhalen oké, klankschaalsessie akkoord, maar jezelf onderdompelen in een ijsbad; dat is andere koek, zo blijkt al snel. ‘Dit is jezelf vrijwillig in een stressvolle situatie brengen en proberen rustig te blijven,’ aldus Rens Haen, begeleider van dit laatste onderdeel.
Bad vol ijsklontjes
Even later, in een nieuwe ruimte, is de zaal gevuld met pijnlijke grimassen. Beurtelings zitten de deelnemers per twintig verdeeld over twee opblaasbaden, tot de rand gevuld met ijsklontjes. Eerst met alleen de onderbenen, daarna het hele bovenlijf. ‘Dan nu nog even kopje onder,’ zegt Haen uiterlijk onbewogen, ‘en dan kunnen jullie er weer uitkomen’.
Waarschijnlijk bevriest het eerste deel van zijn zin in de ruimte, want alleen het tweede gedeelte vindt gretig bijval. Vrijwel synchroon snellen de rillende deelnemers het bad uit, op weg naar hun handdoeken. Een scherp gembershotje en vrolijk dansje tot besluit, en de deelnemers kunnen weer op huis aan. Gereinigd en voldaan, hun bezoek aan de mentale sportschool zit erop.
UvA-hoogleraar Levi van Dam ontwikkelde de mentale wasstraat samen met Wouter Tavechhio. Dat is in een latere versie van dit stuk aangepast.
