‘Machtsmisbruik is een probleem dat we niet willen zien’
Dat er aan de UvA weinig tot geen officiële klachten van seksuele intimidatie en machtsmisbruik zijn, wil niet zeggen dat het hier niet gebeurt, zegt Natalie Scholz. Integendeel.
Ik heb geen recente cijfers over hoe veel medewerkers op de UvA officieel een klacht hebben ingediend tegen een vorm van machtsmisbruik door hun leidinggevenden. Toen ik in 2015-2016 in de ondernemingsraad van de Faculteit Geesteswetenschappen zat kreeg ik van het bestuur te horen dat het er erg weinig waren. Dit leek dan ook meteen een argument om de vertrouwenspersonen niet meer uren voor hun werk te geven. De houding was meer of min dat het probleem nauwelijks bestaat.
Overlevingsstrijd
Maar het probleem bestaat wel. Ik had ook eens een vertrouwenspersoon nodig. Over de ervaring van machtsmisbruik die daarvoor de reden was heb ik een blog geschreven. Mijn vertrouwenspersoon kon institutioneel niets voor me doen – vertrouwenspersonen hebben geen enkele macht – maar ze kon me wel mentaal steunen. Ook kon ik haar altijd bellen, zelfs in het weekend. Als iemand, die macht over jou heeft, je stelselmatig begint te pesten en te intimideren dan ben je hulpeloos. Het is een overlevingsstrijd die niemand begrijpt die het niet zelf heeft meegemaakt.
De menselijkheid van een instelling toont zich met name in de manier waarop die instelling met haar meest kwetsbare mensen omgaat. Slachtoffers van machtsmisbruik horen zeker bij die groep. Ik ken in elk geval twee andere UvA-medewerkers die dit is overkomen de laatste jaren, een man en een vrouw. De vrouw had bij haar leidinggevende bezwaar gemaakt tegen seksuele intimidatie door een collega, en werd vervolgens vanwege dit bezwaar door de leidinggevende zelf verweten onprofessioneel te zijn, en zelfs geïntimideerd.
Dehumaniseren
Dit soort dingen gebeurt regelmatig. We horen er echter normaal gesproken niets over. Wie de #metoo-discussie heeft gevolgd zou inmiddels een idee moeten hebben waarom dat zo is. Het is namelijk gevaarlijk om je instelling te vragen je te verdedigen tegen machtsmisbruik. De dynamiek die daar meestal op volgt kun je samenvatten met een formulering van de feministische theoretica Sara Ahmed: When you name a problem, you become the problem. Dat is zo op het Goldsmith College, waar Ahmed tot voor kort heeft gewerkt, en het is niet anders op de UvA.
We weten allemaal dat machtsmisbruik slecht is. Je macht misbruiken betekent mensen dehumaniseren. Ik ben inmiddels tot de conclusie gekomen dat het een vorm van psychologische zelfbescherming is om machtsmisbruik te negeren. Ik herinner me nog hoe ik daarover dacht voordat ik er zelf mee in aanraking kwam. Ik wist dat het in principe bestond, maar ik wilde toch graag geloven dat het in mijn directe omgeving niet kon gebeuren. Al het andere was te naar om aan te denken.
The Guardian heeft dit voorjaar onderzoek gedaan naar seksuele intimidatie op Britse universiteiten en daar een reeks artikelen over gepubliceerd. Tussen 2011 en 2017 hebben minstens 169 studenten en 127 medewerkers bezwaar gemaakt tegen vormen van seksuele intimidatie. Maar deze getallen tonen alleen een dunne bovenlaag van de realiteit, want veel slachtoffers hebben de krant verteld dat ze nooit een klacht hebben ingediend. De universiteiten zijn vooral ermee bezig het probleem te bagatelliseren en hun reputatie te beschermen door het er niet over te hebben.
Effectieve procedures
Het ironische is dat universiteiten waar een groot aantal klachten is ingediend, niet per se de plekken met de grootste problemen zijn. Als er veel officiële klachten zijn toont dat immers juist aan dat er effectieve procedures zijn waarin de indieners van een klacht vertrouwen hebben. Als er op de UvA daadwerkelijk heel weinig klachten worden ingediend zou dat dus niets zeggen over hoe groot of klein het probleem is, maar aantonen dat hier nauwelijks iemand vertrouwt op de procedure.
Wie op Twitter zoekt naar #metoo en ‘academia’ of ‘professor’ vindt veel verhalen over de universiteit. De meeste studenten komen pas met hun verhaal naar buiten als ze allang geen student meer zijn en de meeste academici pas als hun positie zeker is. En zelfs dan nog is het moedig. Aan Nederlandse universiteiten leek het probleem helemaal niet te bestaan totdat onlangs Vanessa Evers, hoogleraar in Twente, voor het eerst over haar ervaringen van seksuele intimidatie sprak.
Ik verwacht niet dat er snel iets gaat veranderen op de universiteit. Ik verwacht niet dat straks vrouwen en mannen die door mensen met macht al dan niet seksueel worden geïntimideerd op een procedure kunnen vertrouwen die adequaat rekening houdt met de kwetsbaarheid van de slachtoffers en hun recht op een veilige werkplek. De meeste getroffenen zullen er helaas nog lang alleen voorstaan en al te vaak gewoon verdwijnen van de universiteit, zoals recent de verhalen van promovendi hebben getoond. De vraag is hoeveel verhalen er naar buiten moeten komen voor het beschermen van medewerkers en studenten tegen een inhumane behandeling even belangrijk wordt als het beschermen van de reputatie van de instelling.
Natalie Scholz is universitair docent nieuwste geschiedenis.
